DIGITALE BASISVAARDIGHEDEN
"Ik was op computergebied toen al snel de vraagbaak voor anderen. Dat is eigenlijk nooit veranderd."
In het kort...
Ik ben erg handig met allerlei software. Alles wat je op deze website ziet is door mij gemaakt. De tekst, de foto’s, de video’s, de muziek, de animaties. En natuurlijk ook de website zelf, inclusief de responsive besturing en de wiskundige achtergronden.
Een greep uit 'Digitale basisvaardigheden'...
2.1 HARDWARE
2.1.1
De docent toont aan diverse hardware te kunnen benoemen, aansluiten en bedienen.
De termen VGA, DVI, HDMI, USB, USB-C, Lightning, Thunderbolt en UTP zijn voor mij gesneden koek. Ik kan de aansluitingen herkennen en weet welke apparaten je daarmee kunt aansluiten voor welke functies. Tegenwoordig zijn veel aansluitingen draadloos, via bluetooth of wifi.
Ik gebruik ook creatieve aansluitingen. Een oudere Apple computer heeft bijvoorbeeld nog geen sidecar (waarmee je draadloos een tweede scherm kunt aansluiten) en daarom sluit ik mijn iPad aan met een USB-kabel. Die iPad wordt vervolgens niet automatisch als tweede scherm gezien, maar wel als ik een filmopname maak met Quicktime en de iPad als camera selecteer.
Dan nog een puntje van ergernis: Het simpele feit dat alle kabels goed zijn aangesloten is geen garantie dat alles ook werkt. Vaak moet een aangesloten apparaat ‘gevonden’ worden door het andere apparaat. Als dat niet lukt kan dat aan een bepaalde instelling ligging, een beveiligingssetting of zelfs de volgorde waarin de apparaten zijn aangezet en aangesloten.
Ook op splinternieuwe smartborden maak ik mee dat mijn laptop niet gevonden wordt omdat ik naast de beeldkabel (HDMI) ook de interactiekabel (USB) al heb aangesloten als ik het bord aanzet. Remedie: USB-kabel verwijderen, bord uitzetten en weer aanzetten. Dan pas de USB-kabel aansluiten. Anno 2020…. pffff.
MacBook Air met koppeling van USB-C naar VGA + USB 3
MacBook Air met koppeling van USB-C naar HDMI + USB 3
iPad via kabel gekoppeld aan Apple computer en in beeld gebracht via QuickTime. Zo kun je de iPad ook op oudere Apple computers delen in online lessen, bijvoorbeeld met Teams of Skype.
Het voordeel van de iPad is dat je ook thuis - tijdens een online les - ergens op kunt tekenen en schrijven.
Een mooie nieuwe mogelijkheid van de smartborden bij ons op school is een draadloze verbinding tussen laptop/tablet/telefoon en het scherm. Zo kun je bijvoorbeeld een app demonstreren met exact hetzelfde beeld als wat je op je eigen telefoon ziet. Ik neem de leerlingen en studenten vaak mee naar de app van Desmos.com terwijl ze op hun eigen telefoon met mij meedoen.
Newline Cast waarmee je draadloos verbinding maakt tussen bijvoorbeeld je telefoon en het scherm om apps te demonstreren.
2.2 SOFTWARE
2.2.1
De docent toont aan over algemene kennis van ICT te beschikken en de vaardigheden ten aanzien van bestandsbeheer te beheersen.
Bestandsbeheer: Ik werk zowel offline als in de cloud; ik heb abonnementen op Google docs, Dropbox en iCloud. Het gezamenlijk én tegelijkertijd kunnen werken aan dezelfde bestanden vind ik een zege en een vloek tegelijk. Het gebeurt nog te vaak dat een bestand per ongeluk verminkt of verwijderd wordt, waarbij de dader aangeeft ‘echt niet te weten hoe dat nou kon gebeuren’. Sommige clouds hebben een automatisch versiebeheer waarmee je dan terug kunt naar een eerdere versie. Maar voor de zekerheid maak ik van alle belangrijke documenten in de cloud een lokale backup.
Ooit heb ik geleerd dat je je bestanden niet alleen van consequente en logische namen moet voorzien, maar ze bovendien in een overzichtelijke mappenstructuur moet opruimen. Dit stamt nog uit de tijd dat ik door een collega - die zichzelf structuurpolitie noemde - op de vingers werd getikt als ik tegen de naamgevingssyntax had gezondigd. Het systeem werkte fantastisch; je kon alle bestanden altijd terugvinden. Het continu moeten afdalen in de geavanceerde mappenstructuur was wel een tijdrovende bezigheid.
Apple heeft nu al jaren een fantastisch zoeksysteem dat binnen een seconde alle documenten vindt waarvan de ingegeven zoekterm in de titel of inhoud voorkomt. Dit werkt zo goed dat je je documenten eigenlijk geen zinnige namen meer hoeft te geven en ook niet meer in mappen zou hoeven opbergen. Toch verzin ik nog steeds logische en consequente namen voor mijn documenten. Macht der gewoonte. Het is overigens wonderlijk dat Microsoft de kracht en snelheid van deze technologie nog steeds niet heeft geëvenaard.
Consequente naamgeving
2.2.2
De docent toont aan dat hij de vaardigheden beheerst om met software effectieve samenwerking en communicatie tot stand te brengen.
Vijftien jaar geleden woonde en werkte ik in Zweden, een land waar men echt voorloopt op ICT-gebied. Daar werkte ik met collega’s uit verschillende landen samen in Basecamp, een Amerikaans projectplatform. Takenlijsten, planningen, bestanden; alles werd online gedeeld en overzichtelijk bewaard. Pas nu komt Office 365 in de buurt van die functionaliteit.
Ook hier een kritische noot, want er wordt niet altijd goed nagedacht over hoe ICT ons kan helpen i.p.v. ons dwingen. Twee jaar geleden begon Noorderpoort met het uitdelen van headsets en het verplicht stellen van een cursus Voice over IP. Dat zal vast heel goed werken voor ondersteunend personeel en bestuurders. Maar als ik mijn collega docenten Siemens of Van der Pijl in het lokaal even verderop wil spreken, dan loop ik even naar ze toe.
Ik erger me ook verschrikkelijke aan die eindeloze stroom e-mails die iedereen nog altijd stuurt met cc’s aan de hele wereld. Hier moeten we echt mee stoppen. Het is mijn stellige overtuiging dat we veel effectiever kunnen werken als we ons communicatiekanaal én de geadresseerde(n) zorgvuldig kiezen. In veel gevallen is een gesprek tussen mensen te verkiezen boven het sturen van een mail of app. ICT moet ondersteunend zijn en waar mogelijk verlichting, besparing of comfort brengen. Maar we mogen nooit de waarde van intermenselijk contact vergeten. Gelukkig zie ik nu dat bedrijven hier ook mee bezig zijn.
Basecamp Project Management
Denk na voordat je mailt
2.2.3
De docent toont aan dat hij kan omgaan met standaard kantoortoepassingen: tekstverwerkers, spreadsheetprogramma’s en presentatiesoftware.
Verkeersbrigadierrooster in Excel voor een basisschool met ca. 250 leerlingen op ca. 140 woonadressen. Ouders worden met behulp van een macro en op basis van hun ingegeven voorkeuren ingeroosterd op één van de drie oversteekplaatsen. Er wordt rekening gehouden met hoeveel kinderen uit één gezin op school zitten en de beurten worden gespreid over het schooljaar.
I.v.m. privacy staat het bestand niet online.
Marketingstrategie voor Centrum Stadskanaal, opgemaakt in Pages. De afbeeldingen in dit voorbeeld hebben een lage resolutie i.v.m. de bestandsgrootte. Het originele bestand is door een drukkerij gebruikt.
Dossier Didactiek van de Wiskunde voor NHL, opgemaakt in Pages.
Ooit begonnen met WordPerfect 4.2 (1988), Lotus 123 en Harvard Graphics; nu vooral gebruiker van Microsoft Excel en Apple’s Pages en Keynote. Voor een grote mailing heb ik ooit macro’s in Excel geprogrammeerd die brieven in Word kon genereren met het juiste adres, de juiste tekst en in de juiste taal. Verder met grote Excelbestanden gewerkt in verschillende valuta (nog voor de euro) en een automatisch roosterprogramma geschreven in Excel.
Hieronder volgend enkele voorbeelden.
Vergelijking tussen handmatig schrijven en computer invoer van de abc-formule.
Opmaak wiskundige formules in tekstverwerker.
Demonstratie van vaardigheden in Excel.
2.2.4
De docent toont aan dat hij een presentatie kan ondersteunen door gebruik te maken van software en hardware.
Presenteren met beeld is iets wat ik graag doe. Ik ontdekte Powerpoint in 1998 (ik werkte toen nog niet in het onderwijs) en verving toen gaandeweg alle overhead sheets door digitale beelden. Ook ik heb in het begin de fout gemaakt om steeds meer animaties en flitsende overgangen in mijn presentaties te stoppen. Tegenwoordig bestaan mijn presentaties uit slechts enkele zorgvuldig gekozen foto’s, weinig tekst en een enkele animatie of video.
De beste voorbeelden van een presentatie ondersteunen met software en hardware zijn waarschijnlijk mijn muzikale theatervoorstellingen in 2014 en 2019 voor het goede doel (Riksen speelt...). Grote producties met liveband, gastoptredens en ondersteunend beeldmateriaal. Bij een aantal nummers liep een clicktrack mee, zodat de beelden exact synchroon liepen met de tekst van de nummers. Al het beeldmateriaal, de clicktracks en de arrangementen had ik zelf gemaakt.
In mijn werk als gastspreker en dagvoorzitter maak ik ook vaak gebruik van ondersteunend beeldmateriaal. Steeds vaker zit daar videomateriaal bij in plaats van foto's. Het videomateriaal zit dan als animatie verwerkt in de Keynote, zodat er een naadloze overgangen ontstaan.
2.2.5
De docent toont aan dat hij kan werken met de elektronische leeromgeving, portfoliosoftware, (leerling gerelateerde) administratieve systemen van de school.
Inmiddels heb ik gewerkt met Blackboard, Magister, It’s Learning en Peoplesoft. Geen enkel systeem is perfect, maar hoe een systeem werkt zit hem eerder in de manier waarop een school de boel heeft ingericht. Een leerlingvriendelijke structuur betekent vaak dat docenten extra werk hebben (en andersom). Sommige systeeminrichters vergeten dat een zeer overzichtelijke structuur met duidelijke submappen in de praktijk een vervelende, zich continu herhalende, afdeling in mappen betekent. Hier zou ik pleiten voor een betere afstemming tussen ‘tekenkamer’ en ‘werkvloer’.
Hetzelfde geldt voor de toekenning van rechten bij het Ubbo Emmius (vmbo). Ik snap dat ik niet alle dossiers van alle leerlingen mag inzien, maar nu zie ik helemaal geen andere leerlingen dan die waaraan ik lesgeef. Op een school heb je te maken met álle leerlingen: in de pauzes, in een bijles of omdat de leerling familie of vriend is met een leerling van jou. Ik zou ervoor pleiten om een extra rechtenniveau in te bouwen zodat alle docenten toegang hebben tot alle namen en klassen. De dossiers kunnen vervolgens worden voorbehouden aan mentoren.
2.2.6
De docent toont aan dat hij educatieve software, serious games en mobiele apps kan inzetten.
Op het woord ‘serious game’ reageer ik helaas toch wat sceptisch. Natuurlijk, dat zou de ultieme manier zijn om leerlingen en studenten zeer gemotiveerd te krijgen voor wiskunde. Maar dan moet zo’n game wel aansluiten bij de gamewereld waar zij zich nu in begeven: WoW, GTA, Call of Duty, Fortnite etc. Als je nu zoekt naar een serious game voor wiskunde kom je bij hopeloos kinderachtige rekenapps terecht. Zelfs ‘Math World Heroes’, in 2014 met veel toeters en bellen geïntroduceerd door het Indiase Studysteps, is alweer van de markt gehaald. Logisch, want ook dit was weer een rekenspel met een lachwekkende teletubbies achtergrond.
Wat volgens mij wél zou werken is dit:
Een adventure game met volwassen graphics, waar je samen met, of juist tegen je klasgenoten speelt. Iedereen kan zijn eigen avatar maken en moet meerdere levels halen om uiteindelijk het spel te winnen. Uiteraard moeten er allerlei wiskundige opgaven worden opgelost om bijvoorbeeld een deur te openen, of bonuspunten te verzamelen. Via de chat zijn leerlingen met elkaar in contact en leggen elkaar uit hoe de opgaven gekraakt kunnen worden. Voorbeeld algebra: Over het ravijn moet een boogbrug geplaatst worden. Je krijgt maar één poging om de benodigde kwadratische formule voor de boog in te voeren. Voorbeeld meetkunde: Om een verdedigingsfort te kunnen bouwen moeten er materialen geregeld worden. Degene die de inhoud van het fort (met ronde torens, kantelen etc) het beste benadert, krijgt de meeste punten voor dit onderdeel.
2.2.7
De docent toont aan dat hij foto’s, video’s en audio digitaal kan maken, bewerken/converteren, publiceren en delen.
Zie de YouTube-kanalen 'Meneer Riksen' met meer dan 50 onderwijsgerelateerde filmpjes en 'Harm-Jan Riksen' met nog allerlei ander materiaal. Hiernaast twee filmpjes die ik speciaal voor dit ICT portfolio heb gemaakt: ‘de koershoekmeter’ en ‘de balk’
In 'de koershoekmeter' maak ik een digitale (en doorzichtige!) koershoekmeter in Keynote, die vervolgens met animaties over een landkaart geschoven en gedraaid kan worden. In 'de balk' laat ik een heel proces zien: het ontwerpen van een balk in Sketchup, het overtrekken in Adobe Illustrator en de toepassing in andere programma's.
2.2.8
De docent toont aan dat hij kan werken met digitale toetssystemen.
In Microsoft Forms heb ik nu 48 verschillende toetsen gemaakt. Daarbij heb ik geëxperimenteerd met verschillende afbeeldingen, met wiskundige input (latex) voor zowel vraag als antwoord, met open en meerkeuzevragen, met input via tablet en telefoon, met export en sorteren van antwoorden, met plagiaatcontrole en met automatisch nakijken.
Hieronder linken naar drie verschillende toetsen die ik heb gemaakt.
Toetsen in Microsoft Forms
2.3
STORINGEN
2.3.1
De docent is in staat om kleine storingen zelf te benoemen en/of te verhelpen.
Met de meeste storingen red ik me wel. Waar ik nog wel eens tegenaan loop is een licentieconflict, omdat ik met mijn eigen Apple Macbook werk en de school eigenlijk wil dat iedereen een Microsoft Windows laptop van school gebruikt. Gelukkig heb ik een goede verstandhouding met de systeembeheerder zodat ik bepaalde software ook op mijn Macbook kan laten draaien.
In november 2020 waren de smartborden bij ons op school kennelijk toe aan een software-update om Newline Cast te kunnen blijven gebruiken. Met Newline Cast kun je draadloos verbinding maken tussen laptop/ tablet/telefoon en het smartbord. Toen ik op de link klikte om die update uit te voeren, bleek ik daar geen rechten voor te hebben. Ja, en dan sta je daar met een scherm dat niet werkt.
Soms valt het netwerk uit waarop de schermen draaien. Bij ons op school is er niemand die dit kan verhelpen. Er komt dan een concierge die de leverancier gaat mailen en de leverancier moet uit Groningen komen. Zo'n storing duurt dus zeker een week.
Smartboard zonder netwerk
NHL
Opleiding
Leraar Wiskunde
Deeltijd Groningen '14/'15
Noorderpoort
MBO sector techniek
School voor Beroepsonderwijs
Stadskanaal
Ubbo Emmius
VMBO B en K
School voor Beroepsonderwijs
Stadskanaal
© H.J. Riksen. Het materiaal op deze site is vrij te gebruiken.